Bahçede üzüm yetiştirmek kültürümüzde oldukça yaygındır. Bir çok sıkıntısına rağmen çardak ve üzüm Anadolu’da sıklıkla karşılaştığımız şeydir. Hemen hepimizin ilgisini çeker ve seviniriz. Bahçede üzüm yetiştirmek ister misiniz? İsterseniz, dayanıklı ve makul derecede sağlıklı olan hemen hemen herhangi bir üzüm çeşidini seçebilirsiniz.
Üzüm çeşidini; taze yemek için sofralık üzüm, pekmez veya şarap yapma isteğinize göre seçebilirsiniz.
Bahçede Üzüm Yetiştirmek İçin Görevler ve Takvim
Bahçede üzüm yetiştirmek için görevler ve bu görevlerin zamanlarını belirleyin.
| Görevler | Ne zaman yapmalı |
|---|---|
| Mevcut asmalar için, büyüme başlamadan önce budama | Mart |
| Çıplak kök asmalarını toprak işlenebildiği anda ekin | Nisan Mayıs |
| Gövdede aşağı doğru büyümeye başlayan sürgünleri ovalayın | Nisan-Haziran arası |
| Yeni büyümeyi gerektiği gibi kafese bağlayın | nisandan ağustosa kadar |
| Hastalık ve böcek sorunlarını yakalamak için üzümleri sezon boyunca inceleyin | Nisan-Ekim arası |
| Don tehlikesi geçtikten sonra saksıdaki asmaları dikin | Mayıs Haziran |
| Meyve olgunlaştıkça kuş hasarına dikkat edin; gerekirse ağ ile örtün | Eylül Ekim |
| Renk ve lezzete göre meyve hasat edin | Eylül Ekim |
| Tüm düşen yaprakları, meyveleri ve kalıntıları temizleyin | Ekim kasım |
Üzüm Yetiştirmek İçin Asma Seçimi
Başlarda bahsettiğimiz gibi asmaları amacınıza göre seçebilirsiniz. Sofralık üzüm, pekmez ve şarap için… Bilir misiniz Anadolu üzümün anavatanıdır. Bir çok değerli üzüm çeşidi ülkemizde yetişmektedir. Bu üzüm çeşitlerinden bulunduğunuz bölgenin şartlarına göre üzüm seçebilirsiniz.
Sofralık çeşitlerden en önemlisi dünyada da yaklaşık yüzde 40’lık pazar payına sahip olan “Sultani çekirdeksiz”dir. Bu çeşidi son yıllarda giderek artan üretim alanları ile birlikte Alphonse Lavallée ve Cardinal çeşitleri izlemektedir. Yerli çeşitlerden Trakya ilkeren, yabancı çeşitlerden M. Palieri ve Red Globe üretim alanları artma eğiliminde. Bunların yanında Müşküle, Razakı, Yalova incisi ve Tarsus beyazı ise üretimi düşen çeşitler arasında.
Şaraplık üzüm çeşidi olarak yerli çeşitlerden Papazkarası, Karasakız, Yapıncak, Vasilaki, Ada karası, Çal karası, Bornova Misketi, Kalecik karası, Emir, Beylerce, Narince, Öküzgözü, Boğazkere; yabancı çeşitlerden Cabernet Sauvignon, Carignan, Alicante Bouschet, Syrah, Merlot, Chardonnay, Sauvignon Blanc yetiştirilmekte olup son yıllarda Narince, Öküzgözü, Boğazkere, Cabernet Sauvignon, Kalecik karası, Syrah, Merlot gibi şaraplık üzüm çeşitleri ön planda yer alıyor.
Kaynak: Türk Tarım Dergisi
Üzüm yetiştirmek için asmaları dikmek, büyütmek ve bakımını yapmak
Üzüm yetiştirmek için dikimden itibaren ve mevsimler boyunca, her yıl üzüm asmalarının bakıma ihtiyacı vardır.
Dikim için asmaların hazırlanması
Üzüm yetiştirmek için genç asmalara ilk kışlarından önce tutmalarına en fazla zamanı vermek için ilkbahar ekimi önerilir. Kataloglardan veya çevrimiçi kaynaklardan sipariş verirseniz, bitkileriniz uykuda, çıplak köklü bitkiler olarak gelir. Bitkileri aldığınızda, onları kök sistemi nemli olacak şekilde serin bir yerde saklayın. Asmaları mümkün olan en kısa sürede dikmelisiniz.
Yerel fidanlıklar da saksı asmaları taşırlar. Bu asmalar da mümkün olan en kısa sürede ekilmelidir, ancak kökler büyüdüğü için zamanlama o kadar kritik değildir.
Çıplak kök asmaları dikmeden önce
- Kökleri 3-4 saat suda bekletin.
- Dikim sırasında, en güçlüsü hariç tüm bastonları çıkarın.
- Toprak yüzeyinin hemen üzerindeki kamış üzerinde en düşük tomurcuğu olan bitki asmaları.
- Kırılmış veya aşırı uzun kökleri kesin.
- Kök sistemini yayabileceğiniz kadar büyük bir delik kazın.
- Ardından kökleri tamamen toprakla örtün.
Üzümler için malçlama genellikle tavsiye edilmez, çünkü malç toprak sıcaklığını çok soğuk tutacaktır. Üzüm asmaları daha sıcak topraklarda en iyi şekilde büyür.
İlk sulama
Üzüm yetiştirmek için ilk sulama: Dikimden sonra, asmaları ilk yıl boyunca düzenli olarak sulayın. Kök sisteminin ilk yılda sürgün büyümesine izin vermek için büyümesi ve kurulması gerekir.
Destek
Asmaların bir tür desteğe ihtiyacı vardır, yoksa zemin boyunca ilerlerler. Destek, gölgelik için bir verandayı kaplayan bir çardak olabilir veya asmanın gövdesini desteklemek için zemindeki bir direk kadar basit olabilir.
Asma, mevcut bir çit boyunca da yetiştirilebilir. Sağlam olması koşuluyla, hemen hemen her tür destek yapısı yapacaktır. Üzüm asmaları hızla büyür ve oldukça ağırlaşır.
Asmalar, hemen hemen her şekil ve şekle göre eğitilebilir ve budanabilir.
Asmaların Sulanması
- Genç üzüm asmaları, büyüme mevsimi boyunca ilk iki yıl boyunca yağışa bağlı olarak haftada yaklaşık 1/2 ila 1 inç suya ihtiyaç duyar.
- Genç asmaları sularken kök bölgesini doyurun. 1 inç su için 3 x 3 fit alana 5 galon su uygulayın.
- Saksıda yetiştirilen bitkiler, kökler yerleşene ve yapraklar açık havada büyümeye alışana kadar düzenli sulama gerektirir. Kuraklık stresi yaşamadıklarından emin olmak için bu bitkileri günlük olarak izlemek faydalı olacaktır.
- İkinci büyüme mevsiminin sonunda, bir gövde oluşturulmalıdır ve özel toprak koşulları (kumlu, iyi drene edilmiş) veya uzun süreli kuraklık ihtiyacı dikte etmedikçe asmanızın ek sulamaya ihtiyacı olmayacaktır.
- Sadece kök bölgesine su uygulayın. Üzüm yapraklarını ıslatmaktan kaçının çünkü bu birçok üzüm hastalığını teşvik edebilir.
- Bitkiyi kışa hazırlanmak için bastonlarını sertleştirmeye teşvik etmek için sonbaharda genç asmaların sulanmasını azaltın.
- Kumlu veya diğer çok iyi drene edilmiş topraklar olmadıkça, yaşlı asmalar nadiren sulamaya ihtiyaç duyar.
Besleme ve Ayıklama
Üzüm yetiştirmek için önemli şeylerden biriside asmaların beslenmesidir.
Gübre ve malç
İlk iki veya üç yıl, her biri erken ilkbaharda, üzümlerin tabanına kompost uygulayın. Üzüm asmaları kuvvetli bir şekilde büyür ve her yıl bir besin takviyesine ihtiyaç duyabilir. Asmalar olgunlaştıkça bunu yapmanız gerekmeyebilir; her şey ne gözlemlediğine bağlı. Asmalar güçlü ve sağlıklı görünüyor mu? Belki de gübreye ihtiyacınız yoktur.
Diğer birçok bitkinin aksine, malç toprağı çok serin tutabileceğinden, asmanın tabanını malçlamamak en iyisidir. Asma kökleri sıcak olmayı sever.
Ayıklama
Çimlerin ve diğer bitkilerin asmaların altında büyümesini önleyin. Bu, toprağın ilkbaharda erken ısınmasını ve büyümeyi teşvik etmek için daha yüksek toprak sıcaklıklarını korumasını sağlar.
Bitkiler asmaların altında büyüdüğünde, toprak sıcaklığı daha soğuk kalır. Üzümlerde bu, ilkbaharda büyümeyi geciktirecektir.
Asmaların altında nazikçe çapalayarak, büyüme mevsimi boyunca asmaların altındaki toprağı diğer bitkilerden uzak tutun.
Asmaların Budanması
Asmalar her kış veya ilkbaharda budanmalıdır. Üzüm yetiştirmek için önemli bir adımdır, çünkü onların sağlıklı bir meyve mahsulü üretmelerine ve uzun yıllar hayatta kalmalarına yardımcı olur.
Yeni üzüm yetiştiricileri, budama sırasında asmanın ne kadarının kaldırıldığına genellikle şaşırırlar. Ortalama bir bağda, her kış yeni büyümenin %80-90’ı budanır. Bunun nedeni, üzümlerin eski dallarda değil, yeni sürgünlerde üretilmesidir.
Budama üzümlerinin kesin süreci, onları bahçenizde nasıl yetiştirmeye karar verdiğinize ve ne kadar alana sahip olduğunuza bağlıdır. Ancak genel olarak, asmalar 1-2 gövde, 2-4 kordon (odunsu kollar) ve bir sonraki sezonun meyvesini veren tomurcuk içeren mahmuzlara budanır.
Çitler, sarmaşıklar için destek olarak kullanmak için idealdir. Asmalar ayrıca zemindeki bir kazığa da yerleştirilebilir. Bir çardak veya pergolanız varsa, gölge üretmek için asmalar üstte yetiştirilebilir. Amacınız gölge ise, meyve olandan daha az budama yapabilirsiniz. Amacınız çok sayıda yüksek kaliteli meyve üretmekse, onu bol güneş ışığı alan basit bir kafes veya çit üzerinde yetiştirmek en iyisidir.
Unutmayın, çiçekler ve meyveler bir önceki yıl gelişen tomurcukların üzerinde bulunur. Bu nedenle, yeni büyümeyi teşvik etmeniz gerekir, ancak çok fazla değil.
İlk yıl
İlk yıl için, asmanızı nasıl eğitmeyi planlıyor olursanız olun, budama aynıdır. Anahtar, güçlü bir kök sistemi ve düz bir gövde geliştirmektir.
- İlk sezondan sonra, uyuyan asmanızda muhtemelen bir veya birkaç ana baston olacak ve bunlardan sıska yan bastonlar çıkacak.
- En sağlıklı 1-2 ana bastonu seçin ve gerisini çıkarın. Ana daldan ayrılan tüm yan dalları budayın.
- Bu bastonu bir kazığa veya çite bağlayın ve dik büyümesi için teşvik edin.
- Asmayı gelecek sezon yan sürgünler yetiştirmeye zorlamak için ana kamışın üstünü çıkarın. Çıkardığınız miktar, bastonun ne kadar sağlıklı olduğuna bağlıdır. Bastonun kurşun kalem çapında olduğu ve tomurcukların dolgun ve sağlıklı göründüğü yere geri budayın.
Bir yıldan sonra
İkinci yaz boyunca, yan sürgünleri gövdenin her iki yanında yere paralel olacak şekilde kafes veya çit üzerine eğitin.
Gövde kafese ulaştığında ve istediğiniz yüksekliğe geldiğinde ve yan kordonlar (kollar) oluşturulduktan sonra, büyüme başlamadan önce her kış veya ilkbaharda asmayı budayın.
- Unutmayın, meyve, geçen sezonun ahşabından yetişen mevcut sezonun büyümesiyle üretilir.
- Ağır budama en iyi meyveyi verir.
- Hafif budama, düşük kaliteli meyvelerin büyük verimleriyle sonuçlanır.
- Sofra, meyve suyu ve jöle çeşitlerinde budamadan sonra asma başına 40 ila 60 tomurcuk olabilir, ancak şarap çeşitleri budamadan sonra asma başına sadece 20 ila 30 tomurcuk olmalıdır.
Eski, ihmal edilmiş asmaların budaması
Bir eve taşındınız ve eski, fazla büyümüş üzüm bağlarını miras aldınız mı? Onları henüz kazmayın; muhtemelen kurtarılabilirler!
Eski ve bakımsız asmaları aşamalı olarak budamak istiyorsunuz. Amacınız asmayı iyi yerleştirilmiş bastonlarla tek bir gövdeye geri getirmektir. Asma uykudayken, ilkbaharda büyüme başlamadan hemen önce budama yapın.
Asma aşırı derecede büyükse veya aşırı ölü odun varsa, asmanın tamamını yerden birkaç santim yukarıda kesmek iyidir. Bu, asmayı sıfırdan yeniden büyütmek için kullanabileceğiniz yeni bastonların zeminden (emiciler) büyümesini teşvik edecektir. Bu yaygın bir uygulamadır.
Eski büyümenin bir kısmını geride bırakmak isteseniz bile, yine de yeni bir gövdeye başlamalı ve yenisi kurulduktan sonra eskisini kaldırmalısınız:
- Asmanın tabanından büyüyen bastonlardan yeni bir gövde seçin.
- Seçilen yeni gövdeyi istenen yüksekliğe geri kesin.
- Bu sezon meyve vermek için her iki tarafta iki baston seçin ve büyüdükçe onları bir kafese bağlayın. Yanal bastonlar yoksa, bir sonraki sezona kadar bekleyin ve kordon olmak için iki yeni sürgün seçin, diğerlerini aşağıdan kaldırın.
- Diğer eski ahşabı çıkarın. Bir sürü eski odun kesiyor olabilirsiniz.
- Yeni bir asmada olduğu gibi budama ve eğitime devam edin.
Hasat ve Depolama
Üzümlerin olgun olup olmadığını anlamanın en iyi yolu birkaç tane tatmaktır. Birçok çeşit olgunlaşmadan önce renk değiştirir.
Hasat toplamak
- Budama makası veya ağır makasla asmadaki tam kümeleri kırpın.
- Kümeleri dikkatli bir şekilde ele alın.
- Renksiz, yaralı veya istenmeyen meyveleri çıkarın.
- Toplandıkları anda soğutun.
Depolamak
- Üzümleri buzdolabında sabit, tutarlı bir sıcaklıkta saklayın.
- Nem kaybını azaltmak için üzüm salkımlarını gevşek bir şekilde plastikle örtün.
- Çoğu üzüm buzdolabında bir veya iki haftaya kadar saklanabilir.
